99. rocznica urodzin ostatniego z Wyklętych

Było ciche, poniedziałkowe popołudnie 21 października 1963 roku. Na polach obok wioski Majdan Kozic Górnych rolnicy prowadzili jesienne prace polowe. Nad okolicą unosił się dym z palonych naci ziemniaczanych. Nagle ciszę rozdarły serie z karabinów maszynowych: swoją ostatnią walkę toczył Józef Franczak „Laluś”, najdłużej ukrywający się żołnierz podziemia niepodległościowego.

Dziś obchodzimy 99. rocznicę urodzin ostatniego Żołnierza Wyklętego Józefa Franczaka ps. „Lalek”, „Laluś”. Franczak urodził się 17 marca 1918 roku w Kozicach Górnych. W wieku 17 lat wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego. W 1939 roku, po agresji ZSRR na Polskę, walczył z sowieckim najeźdźcą. Dostał się do niewoli, z której udało mu się uciec. Od tego momentu całe swoje życie poświęcił walcząc o wolność Ojczyzny.

Związany ze strukturami ZWZ-AK, brał udział w wielu akcjach skierowanych przeciwko funkcjonariuszom UB, wykonywał wyroki śmierci na konfidentach. 10 lutego 1953 roku Franczak wziął udział w ostatniej wspólnej akcji zbrojnej razem z ppor. Stanisławem Kuchciewiczem vel Kuchcewiczem  „Wiktorem” i Zbigniewem Pielakiem (Pielachem) „Felkiem”. Podczas akcji doszło do strzelaniny, w której śmiertelnie ranny został „Wiktor”, stojący na obstawie „Laluś” zranił jednego z milicjantów.

Franczak ukrywał się przez kolejnych dziesięć lat. Korzystał z pomocy zorganizowanej przez siebie sieci pomocników, która według danych SB liczyła ponad dwieście osób. Za udzielanie pomocy „niebezpiecznemu bandycie” groził wówczas kilkuletni wyrok więzienia. W kwietniu 1956 roku władze komunistyczne ogłosiły kolejną amnestię. Franczak obawiając się długoletniego więzienia nie zdecydował się na wyjście z podziemia.

„Laluś” został zastrzelony  21 października 1963 roku w wyniku zdrady Stanisława Mazura ps. „Michał”. Za wydanie Franczaka miał otrzymać 5 tys. złotych.

Ostatni Wyklęty został anonimowo pochowany na jednym z lubelskich cmentarzy. W 1983 roku jego siostrom udało się przenieść szczątki  do rodzinnego grobowca w Piaskach. W 2008 r „Lalek” został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Człowiek, który wydał Franczaka, aż do swej śmierci w 1996 roku wiódł spokojne życie. Za zdrajcę uznawano Wacława Becia, u którego tego dnia ukrywał się „Lalek”. Prawda wyszła na jaw w 2005 roku, dzięki badaniom przeprowadzonym przez Stanisława Poleszaka, historyka IPN.

Źródła:

1. Pamięć.pl, Ostatni. Józef Franczak „Laluś” (1918–1963) – tekst dr. Sławomira Poleszaka.
2. Dzieje.pl, Józef Franczak 1918-1963.